Misschien kunnen we een stukje Wikipedia behandelen over die Thomas Kuhn.

Kuhn had het idee dat twee theorieën die een verschillend paradigma behelzen over verschillende definities beschikken van bepaalde termen waardoor ze onvergelijkbaar zijn met elkaar, of incommensurabel. Ik heb het boek nog niet gelezen dus kan er nog niet diep op ingaan.

Wikipedia schrijft dat een criticus Hartry Field moeite had met deze passage van Kuhn:



Ik weet niet precies wat het probleem was van Field. Maar Wikipedia schrijft:



Blijkbaar wil Field aantonen dat zelfs binnen een enkele theorie, een term tegenstrijdige denotaties kan hebben, waardoor het betekenisloos is om te zeggen dat twee theoriën incommensurabel zijn vanwege een tegenstrijdigheid in denotatie.



Field wil dus een onderscheid dat ontstaan is bij Einstein terugprojecteren op Newton om aan te geven dat een Newtoniaanse term, gegeven ons huidige begrip, niet volledig gedenoteerd was. Ik ben het niet eens met deze praktijk.



Ik ben het uiteraard wel eens met het laatste: er is een denotionele verfijning geweest. Dat wil zeggen dat het begrip 'massa' een rijker begrip is geworden en er een onderscheid is ontstaan wat eerst niet werd waargenomen. Om echter te zeggen dat de term tijdens Newton referentieel ongedetermineerd was, is alleen correct wanneer je kijkt vanuit de post-relativistische bril. Wat dus aangeeft dat er wel degelijk incommensurabiliteit is.

Hmm. Wat kan ik concluderen... Kijk bij Newton was er gewoon geen onderscheid tussen twee soorten massa. De aard van opeenvolgende theorieën is dat het onderscheidingsvermogen steeds groter wordt. Voor Newton leken de twee dingen hetzelfde en was het onzinnig om over een verschil te praten. Dus Newton bedoelde met massa iets wat een begrip was met een lagere 'dimensie' dan ons huidige begrip. De nieuwe theorie voegt dimensie toe en daarmee onderscheid, en is in staat om dingen uit te splitsen die voorheen als één gezien werden. Zoals de Inuit 20 woorden voor sneeuw hadden (bij wijze van spreken) en wij maar één. Toch verwijzen al die woorden nog steeds naar hetzelfde ding (in de theorie met de lagere dimensie).

Wat is de relatie tussen het ding in de oude en het ding in de nieuwe theorie? Er is wel degelijk een relatie, maar die relatie is niet bijectief maar surjectief vanuit 'nieuw' naar 'oud'. Dat wil zeggen dat het ding in de oude theorie niet verwijst naar een enkel ding in de nieuwe, maar naar meerdere. De nieuwe realiteit beeldt af op de oude realiteit. Dit is niet een kwestie van denotatie, maar een relatie tussen de objecten zelf. Het is logisch dat de denotatie van gebruikte termen die uitsplitsing van aard navolgt. Vervolgens kan men beweren dat het oude begrip referentieel ongedetermineerd was, maar dit is betekenisloos omdat men de oude theorie interpreteert in het licht van de nieuwe.

De grote vraag is: hebben we het over begrippen of over de dingen zelf. De dingen zelf zijn uiteraard niet veranderd. Echter ons beeld van de realiteit is wel veranderd. Dat is de realiteit die we waarnemen, waar me mee in interactie kunnen treden. Dat is onze persoonlijke waarheid. De fenomenale wereld van Kant. Daar kunnen we niet buiten stappen. Pas wanneer we een nieuwe theorie hebben van een hogere dimensie krijgen we toegang tot een verfijning van de realiteit middels verfijnde begrippen en meetinstrumenten die er mee corresponderen. Dus ons begrip van een ding is hoe we dat ding waarnemen, gebruiken, behandelen.

Een theorie is een begrippenkader. Een verzameling begrippen die met elkaar samenhangen op consistente wijze. Met de overstap van oude theorie naar nieuwe theorie werd de werkelijkheid voor ons dus anders. Het oude woord 'massa' denoteerde in zekere zin niet een 'object' (een aspect van materie) maar een begrip van dat object. Als we het object beschouwen als iets van de noumenale wereld van Kant. Misschien is massa in de volgende theorie weer totaal iets anders. Betekent dat de huidige term referentieel ongedetermineerd is? Nee, zij denoteert volledig ons BEGRIP van wat we nu denken dat massa is. Ons begrip bepaalt onze interpretatie van het ding-an-sich en daarmee hoe het ding-an-sich zich aan ons voordoet. We kunnen dus niet zeggen dat denotaties 'reiken' tot de dingen-an-sich van de noumenale wereld. Dat bereik hebben ze niet omdat ze alleen kunnen reiken naar onze interpretaties ervan.

Terug naar de oorspronkelijke vraag. Zijn onze termen incommensurabel van paradigma naar paradigma? Het is duidelijk dat onze interpretaties van de dingen-an-sich aan elkaar gerelateerd zijn van paradigma naar paradigma. Onze interpretaties zijn dus gerelateerd middels een omgekeerde surjectieve relatie. De termen die we gebruiken denoteren waarschijnlijk volledig die interpretaties, als ze goed gedefinieerd zijn. Van interpretatie naar interpretatie treedt een verandering op maar die is kenbaar. Echter, gegeven de richting van de verandering lijkt het niet mogelijk om een uitspraak te doen over de nieuwe realiteit vanuit de oude, maar wel andersom.